گزارش علمی کلینیک دندان پزشکی چابهار
درس:زیست شناسی دبیر:بهمن زهروزئی
دبیرستان غیردولتی ولایت
دراین گزارش علمی که درشهرستان چابهار کلینیک دندان پزشکی توسط دانش آموزان دبیرستان ولایت صورت گرفت دانش آموزان با رشته دندان پزشکی و موقعیت شغلی این رشته در بازار کار و همچنین توانایی ها و مشکلات این رشته آشنایی پیداکردند تا در جهت آینده شغلی برای خود تصمیم گیری داشته باشند
مقدمه:
کار یک دندانپزشک پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری های دهان و دندان است. کار دندانساز با دندانپزشک تفاوت دارد، در گذشته این دو رشته را یکسان می دانستند در حالی که دندانسازی (پروتزهای دندانی) جزئی از رشته دندانپزشکی می باشد. پروتز هاي دندانی نيز در مقطع كاردانی ارائه می شود.
دانشجويان در اين رشته در طول دوره تحصيل با روش ساخت انواع دندان های مصنوعی آشنا مي شوند و در مطب دندانپزشكان به عنوان دستيار مشغول كار مي شوند.
یک فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی علاوه بر داشتن مهارت بالا، فن و تکنیک مورد نیاز برای درمان بیماری های دهان و دندان، باید علم لازم برای این کار را داشته باشد و در دروس دوره تحصیل تسلط داشته باشد، در غیر این صورت با یک دندانساز تفاوتی نخواهد داشت چراکه تنها کار عملی روی دندان را فراگرفته است و از علم پزشکی بی بهره می باشد.
دندانپزشکی یک علم تخصصی است که سلامت دهان و دندان را به عنوان عضوی مهم در سلامت جسم و روح، زیبایی و ادا کردن کلمات تامین می‌کند
فصل یک
آشنایی با رشته دندان پزشکی
شخصیت های مناسب این شغل
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و ... برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
وظایف دندانپزشک
ویزیت اولیه و دادن مشاوره های لازم به بیماران
دادن آرامش به بیماران قبل از شروع کار به خصوص در مورد کودکان و افرادی که می ترسند.
استفاده از روشهای مناسب برای کنترل و کاهش درد بیمار
عکس برداری در صورت لزوم
درمانهای دندانپزشکی از جمله جرم‌گیری، پر کردن، کشیدن و گذاشتن دندانهای مصنوعی و روکش و بریج کردن (پل گذاشتن) و ...
مهارت و دانش مورد نیاز
هماهنگی خوب چشم و دست
توانایی تمرکز طولانی مدت
توان بدنی مناسب
مهارت ارتباطی خوب در مقابل بیماران مثلا برای ارائه توضیح مناسب راه‌های درمان به بیمار
صبر و تحمل
توانایی آرام کردن بیماران مضطرب
آشنایی با زبان انگلیسی برای آگاهی از آخرین دستاوردهای علمی و جدیدترین روشها در حوزه دندانپزشکی
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه :
عدم تسلط بر علوم پایه و زبان انگلیسی، دانشجو را از مقولات علمی دور می‌کند و صرفا به او توانایی انجام کارهای عملی این رشته را می‌دهد.
هرآنچه که یک دانش‌آموز در درس زیست‌شناسی دوره دبیرستان خود فرا می‌گیرد به نحوی به رشته دندانپزشکی ارتباط دارد بخصوص دو بخش فیزیولوژی و آسیب‌شناسی که دانشجویان دندانپزشکی در دو سال اول تحصیل خود با وسعت و عمق بیشتری نسبت به دوره دبیرستان مطالعه می‌کنند.
همچنین دانشجوی این رشته باید از دستهایی ماهر و توانمند برخوردار باشد چون بسیاری از کارهای دندانپزشکی از تراش دندان گرفته تا بازسازی دندان نیاز به دستهایی هنرمند و توانا دارد تا بتوان به نحو احسن کارهای ظریف دندانپزشکی را انجام داد.
برخورداری از سلامت کامل جسمی و روانی و قابلیت انجام کارهای بسیار دقیق علمی، عملی، کلینیکی برای داوطلبان این رشته بسیار ضروری است. خلاقیت و مهارت در کار دست و همچنین برخورداری از خلاقیت و دید هنری، دانشجو را در انجام کارهای عملی این رشته و انجام مهارت‌های لازم در پیاده کردن آموخته‌های آن، کمک بسیار می‌کند.
فصل دوم
طول دوره تحصیلی و مشکلات رشته
دروس تحصیلی رشته دندانپزشکی و طول دوره تحصیل
طول کل دوره تحصیلی ۶ سال می باشد که به دو دوره علوم پایه (۲ سال) و دوره تخصصی همراه با کارآموزی (۴ سال) تقسیم می شود. در دوره علوم پایه دانشجو ۲ سال به یادگیری دروس بیوشیمی، فیزیولوژی نظری، فیزیولوژی عملی، آناتومی، آمار پزشکی و دندانپزشکی و روش تحقیق، بهداشت عمومی، بافت شناسی، ژنتیک انسانی، میکروب شناسی و ایمنولوژی می پردازد و پس از این ۲ سال در صورت قبولی در آزمون علوم پایه به دوره بعدی راه می یابد.
در دوره تخصصی دروسی مانند آسیب‌شناسی فک و دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، پروتزهای ثابت و اکلوژن، پروتزهای متحرک و فک و صورت ، پریودنتولوژی، ترمیمی و مواد دندانی، بیماریهای دهان و دندان، جراحی دهان و فک و صورت، دندانپزشکی کودکان و رادیولوژی دهان و فک و صورت تدریس می شود.
همچنین در این دوره از رشته دندانپزشکی دانشجویان به کارآموزی می روند و از نزدیک با بیماری های دهان و دندان آشنا شده و با نظارت اساتید در پایان این دوره همچون یک دندانپزشک عمومی به تشخیص و درمان بیماری می پردازند.
حوزه دندانپزشکی و مشکلات آن:
- افزایش بی رویه تعداد دندانپزشکان و کاهش فرصت شغلی برای تعداد زیادی از آنها به خصوص در شهرهای بزرگ
- در معرض بیماری های عفونی، ایدز و هپاتیت بودن در صورت رعایت نکردن مسایل بهداشتی
- امکان دچار شدن به بیماری های جسمی مانند آرتروز گردن و مشکلات ستون فقرات و مشکلات چشمی به دلیل داشتن کار فیزیکی زیاد
- عدم پوشش بیمه ای خدمات دندانپزشکی برای بیماران که منجر به کاهش مراجعه آنها به جز در شرایط اضطراری شده است.
وضعیت نیاز کشور ایران به این رشته در حال حاضر :
اگرچه اهمیت رشته دندانپزشکی در شهرهای بزرگ و متوسط تا حدود زیادی روشن است، اما متاسفانه هنوز این رشته نتوانسته است ارزش والای خود را در شهرهای کوچک و روستاها، آن‌چنان که باید نشان دهد. گرایش روزافزون داوطلبان به این رشته و مراجعه رو به افزایش شهروندان به شاغلان این حرفه ، می‌تواند اهمیت قابل ملاحظه و نیاز به متخصصان را در این رشته ، حتی در مقایسه با سایر رشته‌های پزشکی به وضوح نشان دهد
بازار کار و موقعیت شغلی رشته دندانپزشکی
درآمد دندانپزشک با توجه به محل و شرایط کار متفاوت است. آنهایی که در بخش دولتی کار می کنند، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنند. آنهایی که در کلینیک های خصوصی کار می کنند، درآمد بالاتری دارند. در کلینیک ها معمولا روال بدین صورت است که دندانپزشک یک حقوق ثابت دریافت کرده و به ازای هر بیمار نیز درصدی به عنوان حق العمل می گیرند.
در سال های آینده کار دندانپزشکان جوان و تازه وارد در شهرهای بزرگ برای یافتن کار و تاسیس مطب شخصی سخت خواهد شد چراکه در چند سال اخیر تعداد دانشکده های دندانپزشکی چند برابر شده و علاوه بر آن بسیاری از افراد با اتمام تحصیل خود در کشورهای خارجی با در دست داشتن مدرک دکتری به کشور باز میگردند.
طبق گزارش انجمن دندانپزشکان عمومی ایران بیکاری در رشته دندانپزشکی ۳۰ درصد است، یعنی از هر ۱۰ نفری که مدرک دکتری رشته دندانپزشکی دارند، ۳ نفر از آنها بیکار می باشند. مطمئنا با پيشرفت بهداشت دهان و دندان، فرصت های شغلی يک دندانپزشک عمومی كاهش پيدا كرده است
و البته افزايش تعداد دندانپزشكان جوان بيكار تنها مشكل ايران نيست چون طبق بررسی ها و پيش بينی های جوامع علمی خارج از كشور، در سال ۲۰۳۰ ميلادی بهداشت دهان و دندان مردم به اندازه ای خوب خواهد بود كه دندانپزشكی عمومی به بخشی از پزشكی عمومی برخواهد گشت و رشته دندانپزشكی تنها جنبه تخصصی پيدا می كند. مسائلی دیگری که در درآمد و بازار کار یک دندانپزشک وجود دارد
توانایی انجام ماهرانه کار و توانمندی در انجام کارهای ظریف دندان و همچنین برقراری ارتباط خوب با بیمار است، درواقع این موارد با درآمد دندانپزشکان رابطه مستقیم دارد!
رشته های تخصصی دندان پزشکی
اندودنتیکس (تخصص درمان ریشه دندان)
تخصصی از دندانپزشکی است که علوم پایه و کلینیکی آن شامل تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریها وصدمات پالپ و بافتهای اطراف ریشه مرتبط با پالپ می باشد. درمان پالپ دندان با نامهای روت کانال، اندو ، عصب کشی شناخته می‌شود که این معمولترین درمانی است که توسط متخصصین این رشته انجام می‌شود.
بیان اینکه دندانی احتیاج به معالجه ریشه دارد و یا به اصطلاح عامیانه عصب کُشی یا عصب کِشی شود در بسیاری از بیماران ایجاد هراس و اضطراب می‌کند و اغلب ترس آنها ناشی از مطالب نادرستی است که در این زمینه شنیده‌اند. بسیاری از بیمارانی که جهت خلاصی از درد فوراً اقدام به کشیدن آن نموده اند، بعداً پشیمان شده و آرزو می‌کنند که ای کاش با معالجه ریشه، دندان را نجات داده بودند. خصوصاً آنهایی که جهت جایگزینی آن دندانها با پروتزهای ثابت از هزینه گران این خدمات آگاهی می‌یابند.
پاتولوژی فک و دهان و صورت (آسیب شناسی)
علمی است که علت، ویژگیها، نحوه عملکرد و تأثیربیماریهای مرتبط با ناحیه فک و دهان و صورت را کشف و بررسی می‌نماید. کار در این رشته شامل تحقیق وتشخیص بیماریها با استفاده از معاینات کلینیکی، رادیوگرافی، میکروسکوپی، بیوشیمیایی و ... می‌باشد.
رادیولوژی فک و دهان وصورت
تخصصی از دندانپزشکی است که با تهیه و تفسیر تصاویر و اطلاعات بااستفاده از اشعه‌های تابان به تشخیص و کنترل بیماریها و ناهنجاریهای فک و دهان و صورت می‌پردازد.
جراحی فک و دهان و صورت
تخصصی در دندانپزشکی است که شامل تشخیص، جراحی و درمانهای کمکی بیماریها، صدمات و نقایص عملکردی و زیبایی بافتهای نرم و سخت ناحیه دهان و فک و صورت می‌باشد.
ارتودنتیکس (متخصص ارتودنسی)
این تخصص بخشی از دندانپزشکی است که در ارتباط با کنترل، هدایت و تصحیح بافتهای دهانی صورتی در حال رویش یا بالغ می‌باشد مثل وضعیتهایی که نیاز به جابجایی دندانها دارد، تصحیح روابط نامناسب فکی و دندانی، تنظیم و تصحیح روابط بین دندانها و استخوانهای سر و صورت. مسئولیت اصلی ارتودنتیست، تشخیص، پیشگیری، تفسیر و درمان انواع جفت شدن غلط دندانها و تغییرات بافتهای مجاور آنها می‌باشد.
دندانپزشکی کودکان
یک تخصص دندانپزشکی است که محدوده آن را سن فرد تعیین می‌کند. پیشگیری و درمان بیماریهای دهان و دندان از دوران نوزادی و کودکی تا بلوغ به عهده متخصص این رشته است. کودکان نیازمند مراقبتهای ویژه سلامتی نیز توسط متخصص این رشته درمان می‌شوند. همچنین دندانهای شیری، عادت مکیدن انگشت و پستانک، سیلانت (مواد مسدودکننده شیارهای دندان)، فضانگهدار و روکش دندان شیری (SSC) جزو این بخش است.
پریودنتیکس (تخصص بیماریهای لثه و بافتهای نگه دارنده دندان)
این تخصص به پیشگیری و درمان بیماریهای بافتهای حمایت کننده مجاور دندانها و حفظ سلامت، عملکرد و زیبایی این ساختارها (لثه، استخوان فک و ...) می‌پردازد. مراقبتهای لازم بعد از جراحی لثه و کشیدن دندان، پریودونتیت (پیوره)، لثه سالم , ژنژیویت (آماس لثه) و جرم گیری و همچنین بیماریهای لثه در اینتخصص دنبال می‌شود
پرستودنتیکس (تخصص پروتزهای دندانی)
شاخه‌ای از دندانپزشکی است که به بازسازی و حفظ عملکرد دهان، راحتی، سلامتی و زیبایی بیمار می‌پردازد. بازسازی و ترمیم دندانهای طبیعی و یا جایگزینی دندانها و بافتهای فکی- صورتی از دست رفته با جایگزینهای مصنوعی، در حیطه عملکرد این رشته است. این تخصص در دو بخش پروتز ثابت و پروتز متحرک است
نکات مثبت رشته دندانپزشکی
- نداشتن شیفت های طاقت فرسای شبانه و اجباری
- گرفتن ساده تر مدرک دکتری و دوران تحصیلی راحت تر نسبت به پزشکی و داروسازی
- درآمد خوب حتی با داشتن مدرک دکتری عمومی بدون تخصص
نکات منفی رشته دندانپزشکی
- دردهای عضلانی و مفصلی ( به دلیل حالت‌های بدنی ثابت طولانی مدت، انجام حرکات تکراری، قرار گرفتن در یک وضعیت نامناسب به مدت طولانی )
- خطر ابتلا به بیماریهای عفونی و واگیردار ( با رعایت اصول ایمنی مانند استفاده از ماسک، عینک محافظ و دستکش قابل پیشگیری است )
- آلودگی به خون آلوده ( این یکی از خطراتی است که همیشه متوجه دندانپزشکان است )
- کمتر شدن فرصت های شغلی در شهرهای بزرگ ( در مناطق محروم نیاز مبرم به دندانپزشکان احساس می شود )
فصل سوم
سوالات مطرح شده دانش آموزان
برخی سوالات مطرح شده توسط دانش آموزان
آیا جرم گیری به دندان صدمه می‌زند؟
خیر، جرم دندان علاوه بر اینکه برای لثه و بافتهای نگهدارنده دندان مضر می‌باشد محلی نیز برای تجمع و تکثیر میکروبهای پوسیدگی‌زا است. با عمل جرم گیری تعداد این میکروبها در دهان به مراتب کمتر می‌شود. با برداشته شدن جرم، بیمار ممکن است با زبانش حس کند که دندانش خالی شده است. این احساس همراه با مقداری حساسیت به سرما یا گرما (بعد از جرم گیری) این تصور غلط را تقویت نموده است که شاید دندانهایش در حین جرم گیری تراش خورده باشند، در صورتی که مکانیزم دستگاه جرم گیری لرزشی بوده و قادر به تراش نمی‌باشد
علت حساسیت دندان به سرما بعد از جرم گیری چیست؟
دندان دارای حس بوده و در ناحیه طوق بسیار حساستر می‌باشد. وجود جرم بر طوق دندان به علت ضخامتی که دارد به عنوان یک عایق حرارتی عمل می‌کند و یا به عبارت دیگر جلوی حس دندان را می‌گیرد. با برداشته شدن آن بدیهی است که دندان بهتر متوجه تغییرات حرارتی می‌گردد، ضمناً بر اثر وجود جرم لثه پرخون و متورم شده و با عمل جرم گیری التهاب آن فروکش می‌کند لذا مقدار بیشتری از دندان نسبت به حالتی که قبلاً آماس لثه وجود داشته در دهان دیده می‌شود و این خود باعث احساس بیشتر تغییرات حرارتی می‌گردد. حساس شدن به سرما را می‌توان به احساسی که بدن انسان بعد از استحمام دارد، تشبیه نمود. حساسیت به سرما همیشه و غالباً بوجود نیامده و در صورت ایجاد، گذرا و موقتی بوده و جای هیچگونه نگرانی ندارد
آیا جرم گیری درد دارد؟
خیر، موردی برای بی‌حس کردن دندان به هنگام جرم گیری وجود ندارد. جرم گیری یا توسط قلمهای دستی و یا با دستگاه صورت می‌گیرد. نوک قلم دستگاه جرم گیری دارای لرزش و نوساناتی می‌باشد که با زدن ضربه‌های بسیار کوتاه بر جرم، آن را پاک می‌کند و دندان را نمی‌تراشد، آب دستگاه علاوه بر تمیز کردن و شستشو، دندان را نیز خنک می‌کند
جرم گیری را هر چند وقت باید انجام داد؟
بسیاری از اشخاص با یکبار جرم گیری و رعایت همیشگی بهداشت دهان و دندان ممکن است تا مدتها نیازی به جرم گیری مجدد نداشته باشند. بدیهی است که هرگونه کوتاهی در رعایت اصول بهداشت دهان منجر به تجمع دوباره جرم خواهد شد. ضمناً بعضی از بیماران به علت دارا بودن بزاقی با ویژگیهای خاص از نظر میزان ترشح و ترکیب، بسیار مستعد به تشکیل جرم هستند، ضمناً استعداد به بیماریهای لثه در خانواده‌هایی بیشتر می‌باشد. در این گروه از بیماران توصیه می‌گردد جرم گیری در تناوب زمانی کوتاهتری انجام شود.
روکش کردن دندان در چه مواردی تجویز می‌گردد؟
دندانهایی که دارای پرکردگیهای وسیع بوده، قادر به تحمل فشارهای جویدن نبوده و بسیار شکننده می‌باشند، پس ناچاراً باید روکش شوند.
دندانهایی که تاج آنها شکسته و یا مقدار نسج باقیمانده دندان گیر کافی برای پرکردگی نداشته باشد.
تشخيص و بيماريهاي دهان
تخصصي در دندانپزشكي است كه به امر تشخيص ناهنجاريها و بيماريهاي بافتهاي نرم و سخت دهان مي پردازد. اين بيماريها ممكن است ويژه حفره دهان باشد و يا بخشي از يك بيماري عمومي كه علايم آن در ناحيه دهان بروز كرده است.
• آفت كوچك
• گازگرفتگي گونه
• بوي بد دهان
• خشكي دهان
• تغييرات دهاني همراه با افزايش سن
• فلوروزيس
• دندان قروچه (براكسيزم)
• سرطان دهان
مواد مورد استفاده در روكش و بريج
پرسلن (سراميك/چيني)
اين ماده بصورت اينله، انله، روكش و ونيرهاي زيبايي استفاده مي شود. ونير پوسته بسيار نازكي از پرسلن است كه ميتواند جايگزين ميناي دندان شود و يا بخشي از آن را مي پوشاند. ترميم هاي پرسلن بطور خاصي مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زيرا رنگ و شفافيت آنها مشابه ميناي دندان طبيعي است. اين نوع ترميم حداقل دو جلسه و گاهي بيشتر وقت نياز دارد. ترميم با پرسلن تحت كشش يا فشار مستعد شكستن است. مقاومت آنها بستگي به ضخامت كافي پرسلن و قدرت باند آن با دندان زيرين دارد. آنها نسبت به سايش بسيار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سايش دندانهاي مقابل مي شود.
پرسلن وفلز
نوع ديگري از ترميم غير مستقيم است كه بسيار قوي و با دوام بوده و در روكش يا بريج بكار مي رود. اين نوع ترميم قوي تر از پرسلن به تنهايي است. قسمت زيادي از دندان بايد تراش داده شود تا اين نوع ترميم روي آن تطابق يابد. گرچه بسيار مقاوم به سايش مي باشند، ترميم هاي پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سايش دندانهاي طبيعي مقابل مي گردند. ممكن است در ابتداي جايگذاري ترميم كمي حساسيت به سرما يا گرما وجود داشته باشد. اغلب بيماران مشكلي با اين نوع ترميم ندارند، گرچه تعداد كمي نسبت به بعضي انواع فلز استفاده شده در ترميم، حساسيت و آلرژي نشان داده اند.
آلياژ طلا
آلياژ طلا، حاوي طلا، مس و ساير فلزاتي است كه ترميمي قوي بصورت روكش يا بريج را بدست مي دهد. آنها معمولاً براي اينله، انله، روكش و بريجهاي ثابت استفاده مي شوند. بسيار مقاوم به خوردگي و تيرگي رنگ هستند. مقاومت بالايي به شكستن و سائيدگي دارند و اين امر موجب مي گردد كه دندانپزشك، حداقل ميزان ساختمان دندان را حين تراش بردارد. آلياژهاي طلا مشكلي براي دندانهاي مقابل ايجاد نكرده و بخوبي توسط بيماران تحمل مي شوند. گرچه رنگ فلزي آنها شبيه نماي دندان طبيعي نيست.
آلياژ فلزي
آلياژ هاي فلزي غير قيمتي به رنگ نقره هستند و در روكش، بريج ثابت و دنچر پارسيل استفاده مي شوند. آنها نسبت به خوردگي و تيرگي رنگ بسيار مقاومند و مقاومت بالايي به شكستگي و سايش دارند. رنگ فلزي آنها نماي دندان طبيعي را ندارد. بعضي بيماران ممكن است نسبت به فلزات، واكنش آلرژيك نشان دهند و در صورت كاربرد آنها ممكن است ابتدائاً حساسيت به سرما و گرما وجود داشته باشد.